1
دکترای آینده پژوهی، دانشگاه بین الملل امام خمینی(ره)، تهران، ایران.
2
کارشناس ارشد مدیریت بحران ، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران.
چکیده
در جهان متغیر کنونی عرصه ی سیاست و امنیت با دگرگونی‌های شگرفی روبه‌رو است. اما این دگرگونی به کدام سمت پیش می‌رود؟ کدام آینده را هدف گرفته است؟ چه کسی روندهای جاری در اجتماعات را طراحی کرده است؟ آیا منافع و مصالح ما نیز در این طراحی دیده شده است؟ بی‌شک آینده‌ی مطلوب جوامع گوناگون یکسان نیست. آینده پژوهی با ارائه تصویری از آینده موجب ایجاد درک سریعی از متغیرهای محیطی و پیش بینی تهدیدات و فرصت ها و احراز آمادگی های لازم می شود. هدف آینده پژوهی، ادراک و غلبه بر نیروهای درازمدت تغییر، جهت ارائه ی تصویرهای بدیل و مطلوب از آینده به منظور حفظ و گسترش رفاه و امنیت بشری است. آینده پژوهی از جمله مباحث نوینی است که در فضای عدم قطعیت حاکم و آشوبناک کنونی به خوبی پاسخگوی نیاز فضای مدرن است. آیندهپژوهی در فرایند برنامهریزی، مدیریت راهبردی و مدیریت ریسک کاربرد دارد و از طرفی امروزه در پیش‌بینی آینده نیز مورد استفاده است. این مقاله با نگاهی به مدیریت بحران در حوادث سیاسی و امنیتی و تکیه بر مفاهیم آینده پژوهی و روش توصیفی ، اکتشافی و نقش آنها در مدیریت بحران های سیاسی و امنیتی مورد بررسی قرار داده است و روش طراحی «سناریو های آینده» را به عنوان یکی از پرکاربردترین روش ها برای آماده شدن وکمک به برنامه ریزی و مدیریت بحران پیشنهاد می کند.
پورعزت، علی اصغر و همکاران (1383)، طراحی سامانه بسیج امکانات ملی برای مواجهه مناسب با بحران هاب طبیعی و اجتماعی، نشریه کمال مدیریت، شماره 4 و 5
خزایی، سعید و همکاران، (1388)، دیدهبانی: مفاهیم، روشها و پایگاهها، تهران، مرکز آیندهپژوهی علوموفناوری دفاعی، موسسه آموزشیوتحقیقاتی صنایع دفاعی
دینی ترکمانی، علی، چشم انداز نظام اقتصاد بین الملل، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، سال بیستم، شماره 61
رضائیان، علی،1383، الزامات مدیریت بحران، فصلنامه کمال مدیریت، سال دوم، شماره 4 و 5
روشندل اربطانی، طاهر (1387)، نقش مدیریت رسانه در تحول بحران از پدیده ای تهدیدساز به مقوله ای فرصت ساز، مجموعه مقالات اولین همایش رسانه ملی و مدیریت بحران، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
روشندل اربطانی، طاهر و همکاران (1388)، تدوین الگوی فراگرد مدیریت بحران با رویکرد نظم وامنیت، فصلنامه دانش انتظامی، سال دهم، شماره دوم
ریچارد اسلاتر و همکاران، (2005)، نواندیشی برای هزاره نوین، انتشارات موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
شوارتز، پیتر، ترجمه: عزیز علیزاده (1388)، هنر دورنگری: برنامهریزی برای آینده در دنیایی با عدم قطعیت، تهران، مرکز آیندهپژوهی علوموفناوری دفاعی، موسسه آموزشیوتحقیقاتی صنایع دفاعی
عالیزاده، عبدالرضا، و همکاران (1388)، روشهای آیندهپژوهی، تهران، هنر رسانه اردیبهشت
علیزاده، عزیز، وحیدی مطلق، وحید، ناظمی، امیر، (1387)،”سناریونگاری یا برنامه ریزی برپایه سناریوها“، تهران: موسسه مطالعات بین المللی انرژی
قلی پور، آرین (1383)، بحران مدیریت در مدیریت بحران، نشریه کمال مدیریت، شماره 4 و 5
کینی، رالف، (1381) ترجمه وحید وحیدی مطلق،” تفکر ارزشی: راهی به سوی تصمیم گیری خلاق“، تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی کرانه علم
ملکیفر، عقیل، و همکاران، (1385)، الفبای آیندهپژوهی: علموهنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فردا، تهران، اندیشکده صنعت و فناوری (آصف)
ناظمی، امیر، قدیری، روح الله، (1385)، ”آینده نگاری: از مفهوم تا اجرا“، تهران: مرکز صنایع نوین
لیندگرن، م. و یاندهولد، ه. (1389)"تدوین سناریو: پیوند بین آینده و راهبرد"، ترجمه عزیز تاتاری، مرکز آینده پژوهی علوم و فن آوری دفاعی.
Bell, Wendell. (2003) Foundations of Futures Studies (2th ed.), New Jersey: Transaction Publishers.
Bradfield, R., Wright, G., Burt, G., Cairns, G. and Van Der Heijden, K. (2005) The origins and evolution of scenario techniques in long range business planning, Futures, 37(8): 795–812.
Godet, M, (1979) The Crisis in Forecasting and the Emergence of the Prospective Approach: With Case Studies in Energy and Transport, translated by Pearse J D and H K Lennon, New York: Pergamon Press, p 4.
Scearce, D., Fulton, K. and the Global Business Network community (2004) What If? – The Art of Scenario Thinking for Nonprofits. Emeryville: Global Business Network.
Schoemaker, P. J.H. (1995) Scenario Planning: A Tool for Strategic Thinking, Sloan Management Review. 36(2): 25-40.
Schwartz, P. (1991) The Art of the Long View. New York: Doubleday.
Van Notten, P. W. F., Rotmans, J., van Asselt, M. B. A. and Rothman, D. S. (2003) An updated scenario typology. Futures,35(5): 423-443.
Von Reibnitz, U. (1988) Scenario Techniques, Hamburg: McGraw-Hill
)