الگوی مدیریت بحران مبتنی بر اندیشه حکمرانی امام علی (ع) (مطالعه موردی: ویروس کرونا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت بحران، مجتمع دانشگاهی پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران.

2 استاد، دانشکده مدیریت و مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران

3 دانشجوی دکترای تخصصی آینده پژوهی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

زمینه و هدف: این پژوهش با هدف کشف عوامل ایجاد بحران، شامل عدم پشتیبانی مردم؛ احتکار و تاراج؛ تمرد برخی از مدیران؛ شایعات، دروغ و سخنان اشرار در حکومت حضرت علی(ع)، ارائه الگوی مدیریت بحران مبتنی بر اندیشه حکمرانی امام علی (ع) و همچنین مقایسه تطبیقی موارد مذکور با بحران کرونا، را مورد بررسی و تحقیق قرار داده است.
روش‌شناسی پژوهش: با استفاده از روش کتابخانه‌ای، داده‌های مورد نیاز را جمع‌آوری و به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی داده‌های پژوهش پرداخته است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: یافته پژوهش نشان می‌دهد که امام علی (ع) به عنوان رهبر جامعه اسلامی، الگوی ویژه‌ای در مدیریت بحران‌ها به کاربرده است. لذا این پژوهش به مدیریت بحران توسط امـام علی(ع) در دوران حکومت ایشان طی سه مرحلة: مـدیریت پیش از بحـران، مـدیریت حـین بحـران و مدیریت پس از بحران و تطبیق این مراحل در مواجهه با بحران کرونا پرداخته است. برخی از اقدامات ایشان در مراحل مختلف بررسی شده است. مرحلة پیش از بحران باتوجه به اهمیت تاثیرگذاری تصمیمات و اقدامات در این مرحله، که ویژگی‌ها و اقتضائات خاص خود را دارد و ضرورت پرداختن به این مقطع زمانی را به عنوان مرحله پیش از بحران مطرح می‌سازد. مرحله حین بحران شامل: بسیج منابع انسانی، حذف یـا کاهش قدرت عوامل بحران‌زا، اطلاع رسانی و آگاه‌سازی، طلب یاری از پروردگار برای حل بحران و مشورت بـا تیم مدیریت بحران می‌باشد. در نهایت، اقدامات آن حضرت پس از بحران، شامل شـفاف سـازی، ایجاد نظم و حمایت از آسیب دیدگان است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن اعثم کـوفى، أبومحمدأحمـد (1411 ه-ق)، الفتـوح، مصـحح: علـى شـیرى، ج ،2بیـروت: دارالأضـواء.
  2. ابن قتیبه دینوری، عبداالله بن مسلم (1410 ه-ق)، الامامة و السیاسة)تاریخ الخلفاء(، مصحح: علی شیری، ج1، بیروت: دارالأضواء.
  3. افتخاری، اصغر و حسین‌زاده، ابوالحسن (1389)، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام خمینی(ره)، مجله آفاق امنیت، ش 9.
  4. اسکندری، حمید (1392)، الگوهای سناریونویسی در مدیریت بحران، تهران: بوستان حمید.
  5. آقاعلی، محمد و همکاران (1398 ه-ش)، تازه‌های علمی کرونا ویروس‌ها در سازمان بهداشت جهانی، طب اورژانس ایران، دوره 6، شماره 1، ص1، مقاله 20.
  6. بابایی اهری، مهدی (1382)، مدیریت بحران‌های سازمانی، مجله کمال مدیریت، ش 4 و 5 :121 – 122.
  7. ثقفی، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال (1395 ه-ق)، الغارات، تهران، انجمن آثار ملی.
  8. حسین زاده، ابوالحسن (1391)، مدیریت بحران سیاسی در سیره امام خمینی، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
  9. خنیفر، حسین (1379 ه-ش)، اصول مدیریت تربیتی از دیدگاه امام علی(ع)، پژوهش‌های تربیت اسلامی، زمستان، شماره4.
  10. خبرگزاری صداوسیما، نتیجه مثبت آزمایش اولیه دو مورد مشکوک به کرونا در قم،(۳۰/11/۱۳۹۸)، https://www.iribnews.ir/00B7WS
  11. خبرگزاری ایمنا، مبتلایان به کرونا در قم جان باختند، (۳۰/11/۱۳۹۸)، www.imna.ir/news/411252/
  12. خبرگزاری ایلنا، تایید فوت ۲ بیمار مبتلا به ویروس کرونا در قم/تمهیدات لازم برای پیشگیری از شیوع ویروس در استان‌تهران/احتمال قرنطینه‌شدن شهر قم وجود ندارد/ کمبود لباس و تجهیزات نداریم، (۳۰/11/۱۳۹۸)، https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-874237
  13. خبرگزاری ایسنا،  ناقلین چینی، منشاء کرونای جدید در ایران / توزیع رایگان ماسک در قم از امشب، (04/12/۱۳۹۸)، https://www.isna.ir/news/98120402792/
  14. خبرگزاری ایسنا، شناسایی ۱۷۶۲ مورد جدید کرونا در کشور/۱۲۲ تن دیگر جان باختند، (05/01/۱۳۹9)، https://www.isna.ir/news/99010502143/
  15. خرگزاری تسنیم، کرونا با اقتصاد ایران و جهان چه می کند؟، (۱۷/01/ ۱۳۹۹)، https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/01/17/2236449
  16. دهخدا، علی اکبر (1377 ه-ش)، لغتنامه دهخدا، ج ،3تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  17. رحیمی(روشن)، حسن (1399)، الگوی مدیریت بحران در اندیشه و سیره امام خمینی(ره)، فصلنامه مدیریت بحران، سال دوازدهم، دوره جدید، شماره 4: 73 -98.
  18. روشندل اربطانی، طاهر، پورعزت، علی اصغر و قلی پور،آرین (1388 ه-ش)، تـدوین الگـوی جـامع فراگـرد مدیریت بحران با رویکرد نظم و امنیت، نشریه دانش انتظامی، سال دهم، ش1 .
  19. سعیدی، علیرضا (۱۳۸۴)، نظریه تعادل در مدیریت بحران، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، تهران.
  20. ستوده نیا، محمدرضا و جانی پور، محمد. (1391)، الگوی مدیریت بحران های سیاسی ـ اجتماعی از منظر امیرالمؤمنین علی (ع)، پژوهش‌نامة علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،سال سوم، شمارة دوم، صص 27 – 52.
  21. سایت تحلیلی خبری عصر ایران،کرونا به تهران و گیلان رسید، (02/12/۱۳۹۸)، asriran.com/002zxY
  22. شامی، یوسف بن حاتم (1420ق)، الدرالنظیم فى مناقب الأئمه اللهامیم، قم: جامعه مدرسین.
  23. صفری فروشانی، نعمت الله و میرزایی، عباس. (1391)، بازشناسی مفهومی شرطه الخمیس در زمان حکومت امام علی(ع)، فصلنامه علمی  پژوهشی پژوهشنامه‌ی تاریخ اسلام، سال دوم، شماره ششم،  صفحات 65-76.
  24. طبری آملی ، محمد بن جریر بن رستم  (1413 ه-ق)، دلائل الامامه، قم.
  25. عاملی، جعفر مرتضی (1389 ه-ق)، الصحیح من سیره الامام علی علیه السلام، جلد 34، قم.
  26. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق (1407 ه-ق)، الکافی، ج5، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  27. گروه سلامت الف، توضیح درباره‌ی فوت دو بیمار در بیمارستان کامکار قم/شواهدی از کرونا دیده نشده، (۲۹/11/۱۳۹۸)، https://www.alef.ir/news/3981129012.html
  28. گودرزی غلامرضا (1386)، تصمیم گیری استراتژیک: مطالعه موردی موعودگرایی شیعه تهران، دانشگاه امام صادق.
  29. مطهری، مرتضی (1390 ه-ش)، اسلام و نیازهای زمان، تهران، صدرا.
  30. مجلسی، محمدباقر (1403 ه-ق)،  بحارالانوار، ج23، بیروت، دار احیاء التراث العربی 2.
  31. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین بن علی بن عبداللّه هـذلى (1409 ه-ق)، مروج الـذهب و معـادن الجـوهر، تحقیق: اسعد داغر، ج ،2قم: دارالهجرة، ج2.
  32. مدنی، ضامن بن شدقم بن علی بن الحسینی (1420 ه-ق)، وقعه الجمل، قم، نشر محمد.
  33. مفید، محمد بن محمد (1413 ه-ق)، الإختصاص، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
  34. مردانی، علی (1390 ه-ش)، جایگاه تشویق و تنبیه در مدیریت علوی علیه السلام با تأکید بر نهج البلاغه، پژوهش‌های نهج البلاغه، تابستان، شماره 3.
  35. مالمیر، راضیه، ماهر، علی، طغیانی، راهله، صفری، محمد صالح (1399)، مدیریت بحران بیماری کووید 19 : باز مهندسی نظام ارائه خدمات سلامت در ایران، مجله علمی - پژوهشی سازمان نظام پزشکی، دوره 38، شماره 1، صفحات 11-18.
  36. مرادی، روح الله (1391)، مدیریت بحران، تهران: دانشکده افسری امام علی.
  37. نقی پورفر، ولی الله؛ ابروش، رضا (1393 ه-ش)، بررسی مدیریت بحران جمل در سیره ی امیرالمؤمنین علی(ع)، فقه و اصول حکومت اسلامی، تابستان شماره 72علمی-پژوهشیISC.
  38. نهـج البلاغـه
  39. نهـج البلاغـه، ترجمه محمد دشتی.
  40. یعقوبی (بی تاریخ)، تاریخ الیعقوبی، قم، موسسه نشر فرهنگ اهل بیت (ع).
  41. یزدانی، فضل الله (1381 ه-ش)، استراتژی‌های جنگ روانی از دیدگاه حضرت علی(ع)، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، بهار، شماره 28و 29.
  42. Devlin, Edward S., (2007) Crisis Management Planning and Execution,
    Auerbach Publications. 
  43. WWW.Crisisnavigator, Stoyan Nikolov Madzharov, The challenges of the future and the increasing significance of crisis management, 2006.
  44. World Health Organization. Coronavirus. 2020. Available from: https://www.who.int/health-topics/coronavirus.
مطالعات مدیریت بحران
دوره 14، شماره 2
فصلنامه تابستان
آبان 1401
صفحه 121-151

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 05 تیر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار