1
نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری اقیانوس‌شناسی، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه علوم و فنون دریایی، خرمشهر، ایران
2
کارشناسی ارشد GIS، دانشکده سنجش از دور و GIS، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
ارزیابی خطر رویداد بلایای طبیعی یک قدم حیاتی برای ایجاد استانداردها و به‌طور عام اولویت‌بندی تلاش‌ها برای کاهش ریسک مخاطرات است. ازاین‌رو، از رویداد سونامی به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی یاد می‌شود. این پدیده طبیعی می‌تواند به‌عنوان خطری جدی در نواحی ساحلی، بندرها و اسکله‌ها تلقی شود و صدمات و خسارات جبران‌ناپذیری به بار‌‌آورد. سوابق تاریخی حاکی از آن است که سونامی‌های به وجود آمده در اقیانوس هند می‌توانند بخش‌هایی از جنوب شرقی ایران را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر خطر برخورد سونامی‌هایی که از اقیانوس هند می‌آیند، گسل فعال مکران نیز در مجاورت و موازات خط ساحلی دریای عمان با فاصله‌ای حدود 100 کیلومتر امتداد یافته است. این گسل خطرناک‌ترین گسلی است که به موازات خط ساحلی ایران قرار گرفته و قادر است سونامی‌های بزرگی را به وجود آورد. هم‌چنین منطقه مکران از نظر تکتونیکی، توانایی ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگ سونامی‌زا را داشته و به همین دلیل خطر سونامی ناشی از منطقه فرورانش مکران برای سواحل جنوبی ایران یک خطر جدی به شمار می‌رود. ازاین‌رو مطالعه خطر سونامی برای این منطقه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی آسیب‌پذیری سواحل استان سیستان و بلوچستان در برابر خطر سونامی صورت پذیرفته است. در این تحقیق با ترکیب مدل‌های منطق فازی و تحلیل سلسله‌مراتبی میزان آسیب‌پذیری سواحل این استان در برابر خطر سونامی، تحلیل و استخراج شده است. در این پژوهش خطر آسیب‌پذیری سونامی سواحل سیستان و بلوچستان را در 5 کلاس خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد با استفاده از 4 پارامتر فاصله از خط ساحلی، ارتفاع، شیب و پوشش گیاهی و با به‌کارگیری روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی به کمک تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های مکانی در سامانه تحت وب گوگل ارث انجین و سیستم اطلاعات جغرافیایی ارزیابی گردید. نتایج حاکی از آن بود که 08/217 کیلومترمربع از منطقه در آسیب‌پذیری خیلی کم؛ 64/542 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری کم؛ 84/978 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری متوسط؛ 35/1218 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری زیاد؛ 76/1286 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری خیلی زیاد قرار دارد. همـچنین شهرهای چابهار، کنارک و بریس در منطقه خطر سونامی با آسیب‌پذیری بالا قرار دارند و علاوه بر این بسیاری از روستای ساحلی نیز در این پهنه خطر قرار دارند.
مقیمی، نام؛ صالحی‌پور میلانی، نام؛ چاکری، نام و مقیمی، نام (1393). استفاده از نرم‌افزار ComMIT در پهنه‌بندی خطر سونامی در سواحل جاسک. مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 1(2)، شماره صفحات.
هنرمند، نام؛ شانه ساززاده، نام و زندی، نام (1398). شبیه‌سازی عددی سه‌بعدی تولید و انتشار موج سونامی ناشی از لغزش صفحات مکران و بالاروی موج در خلیج چابهار و سواحل مکران. مجله مهندسی دریا، 15(29)، 195-189.
Bollin, C. Cardenas, H. Hahn, and K. S. Vasta. (2003). Disaster Risk Management by Communities and Local Governments. Inter-American Development Bank, Washington DC.
Carlson, Toby N., and David A. Ripley. (1997). On the relation between NDVI, fractional vegetation cover, and leaf area index. Remote sensing of Environment, 62(3), 241-252.
Carver S. J. (1991). Integrating multi-criteria evaluation with geographical information systems. International Journal of Geographical Information Systems, vol. 5. 3, 321−339.
Choi, B.-H., Kim, D. C., Pelinovsky, E. and Woo, S. B. (2007). Three-dimensional simulation of tsunami run-up around conical island. Coastal Engineering, 54, 618-629.
Dall Osso, F., Dominey-Howes, D. (2010). Public assessment of the usefulness of draft tsunami evacuation maps from Sydney, Australia- implications for the establishment of formal evacuation plans. Natural Hazards and Earth System Sciences. 10, 1739-1750.
Dall Osso, F., Maramai, A., Graziani, L., Brizuela, B., Cavalletti, A., Gonella, M., Tinti, S. (2010). Applying and validating the PTVA-3 Model at the Aeolian Islands, Italy: assessment of the vulnerability of buildings to tsunamis. Natural Hazards and Earth System Sciences, 10, 1547-1562.
Heidarzadeh, M., Dolatshahi Pirooz, M. and Hadjizadeh zaker, N. (2007). Evaluating the potential for tsunami generation in southern Iran. International Journal of Civil Engineering, Vol. 5, 4, ???.
Heidarzadeh, M., Pirooz, MD. and Zaker, NH. (2009). Modeling the near-field effects of the worstcase tsunami in the Makran subduction zone. Ocean Engineering, 36(5), 368-376.
Heidarzadeh, M., Pirooz, M. D., Zaker, N. H., Yalciner, A. C., Mokhtari, M. and Esmaeily, A. (2008). Historical Tsunami in the Makran subduction zone off the outhern coasts of Iran and Pakistan and results of numerical modeling. Ocean Engineering, Vol. 35, 8, 774-786.
Indrawati, Sri Mulyani. (2005). Indonesia: Preliminary Damage and Loss Assessment, the December 26, 2004 Natural Disaster. The Consultative Group on Indonesia. BAPPENAS.
Karen E. Joyce, Kim C. Wright, Sergey V. (2009). Samsonov and Vincent G. Ambrosia, Remote Sensing and the Disaster Management Cycle, Advances in Geoscience and Remote Sensing, Gary Jedlovec (Ed.), ISBN: 978-953-307-005-6, InTech Published.
Nanto, D.K., Cooper, W.H., Donnelly, M., Johnson, R. 2011. Japan’s. (2011). Earthquake and Tsunami: Economic Effects and Implications for the United States. CRS Report for Congress.
Pelling M. (2003). The vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. Earthscan Publication, London.
Regard, V.; Bellier, O.; Thomas, J.C.; Abbassi, M.R.; Mercie, J. L.; Shabania, N. E.; Feghhi Kh.; Soleymani, Sh. Bonnet, S.; Bourlès, D. L.; Braucher, R; and Martinod, J. (2013). Tectonics of a lateral transition between subduction and collision: The Zagros-Makran Transfer Deformation Zone (SE Iran). European Geophysical Society. Journal of Geophisics Researches, 5, 12-17.
RMS Special report. (2011). Estimating Insured Losses from the 2011 Tohoku, Japan Earthquake and Tsunami. ???, ???, ???.
Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. McGraw-Hill, New York, NY.
Satake, K. and Tanioka, Y (1999). Source of Tsunami and Tsunamigenic earthquakes in subduction zones. ???, ???, ???.
Vahidnia, M. H., Alesheikh, A., Alimohammadi, A., & Bassiri, A. (2008). Fuzzy analytical hierarchy process in GIS application. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 37(B2), 593-596.
Yamazaki F and. Matsuoka M. (2007). Remote sensing technology in postdisaster damage assessment. Journal of Earthquakes and Tsunamis, World Scientific Publishing Company, vol. 1, 3, 193-210.
)