1
نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری اقیانوس‌شناسی، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه علوم و فنون دریایی، خرمشهر، ایران
2
کارشناسی ارشد GIS، دانشکده سنجش از دور و GIS، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
ارزیابی خطر رویداد بلایای طبیعی یک قدم حیاتی برای ایجاد استانداردها و به‌طور عام اولویت‌بندی تلاش‌ها برای کاهش ریسک مخاطرات است. ازاین‌رو، از رویداد سونامی به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین بلایای طبیعی یاد می‌شود. این پدیده طبیعی می‌تواند به‌عنوان خطری جدی در نواحی ساحلی، بندرها و اسکله‌ها تلقی شود و صدمات و خسارات جبران‌ناپذیری به بار‌‌آورد. سوابق تاریخی حاکی از آن است که سونامی‌های به وجود آمده در اقیانوس هند می‌توانند بخش‌هایی از جنوب شرقی ایران را تحت تأثیر قرار دهند. علاوه بر خطر برخورد سونامی‌هایی که از اقیانوس هند می‌آیند، گسل فعال مکران نیز در مجاورت و موازات خط ساحلی دریای عمان با فاصله‌ای حدود 100 کیلومتر امتداد یافته است. این گسل خطرناک‌ترین گسلی است که به موازات خط ساحلی ایران قرار گرفته و قادر است سونامی‌های بزرگی را به وجود آورد. هم‌چنین منطقه مکران از نظر تکتونیکی، توانایی ایجاد زمین‌لرزه‌های بزرگ سونامی‌زا را داشته و به همین دلیل خطر سونامی ناشی از منطقه فرورانش مکران برای سواحل جنوبی ایران یک خطر جدی به شمار می‌رود. ازاین‌رو مطالعه خطر سونامی برای این منطقه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی آسیب‌پذیری سواحل استان سیستان و بلوچستان در برابر خطر سونامی صورت پذیرفته است. در این تحقیق با ترکیب مدل‌های منطق فازی و تحلیل سلسله‌مراتبی میزان آسیب‌پذیری سواحل این استان در برابر خطر سونامی، تحلیل و استخراج شده است. در این پژوهش خطر آسیب‌پذیری سونامی سواحل سیستان و بلوچستان را در 5 کلاس خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد با استفاده از 4 پارامتر فاصله از خط ساحلی، ارتفاع، شیب و پوشش گیاهی و با به‌کارگیری روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی به کمک تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های مکانی در سامانه تحت وب گوگل ارث انجین و سیستم اطلاعات جغرافیایی ارزیابی گردید. نتایج حاکی از آن بود که 08/217 کیلومترمربع از منطقه در آسیب‌پذیری خیلی کم؛ 64/542 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری کم؛ 84/978 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری متوسط؛ 35/1218 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری زیاد؛ 76/1286 کیلومترمربع در آسیب‌پذیری خیلی زیاد قرار دارد. همـچنین شهرهای چابهار، کنارک و بریس در منطقه خطر سونامی با آسیب‌پذیری بالا قرار دارند و علاوه بر این بسیاری از روستای ساحلی نیز در این پهنه خطر قرار دارند.
)