1
استادیار دانشگاه جامع امام حسین(ع)، دانشکده فرهنگی و علوم اجتماعی، تهران، ایران
2
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات، تهران، ایران
چکیده
مهندسی افکار عمومی، در قالب رسانه به‌منظور رویارویی مؤثر با بحران و مدیریت بحران نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. تهییج افکار عمومی، نشانگر نگرشهایی است که بخشی از عامه مردم عمیقاً به آن پایبندند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند؛ این نگرشها در موارد بسیاری به توافقات و اشتراکاتی منجر می‌شود که سازمانها، گروه‌ها، دولتها و مردم را به اقدامات مؤثر و گسترده‌ای رهنمون می‌سازد. رسانه‌ها سه کارکرد بر افکار عمومی دارند: 1. عرضه اطلاعات مربوط به موضوعات ازطریق پخش اخبار 2. انتقال دامنه وسیعی از پیامها از مقامات حکومتی و سیاستمداران به مردم 3. مورد بحث و بررسی قراردادن موضوعات. سوگیری عمده رسانه برای جهتدهی افکار عمومی زمانی است که جامعه را بحرانی فرا می‌گیرد. رسانه موفق باید دارای ویژگیهایی باشد تا بتواند با اطلاع‌رسانی سریع و بموقع و انتقال پیام نقش خود را در مدیریت بحران بخوبی ایفا کند. در الزامات الگوی رسانه‌ای مهندسی افکار عمومی، باتوجه به نوع بحران و ویژگیهای روانشناختی و جامعه‌شناختی مخاطبین، نوع و میزان درگیری آنها با بحران، از ابزار و روشهای رسانه‌ای متفاوتی استفاده می‌شود و برای هر بحرانی برنامه‌ای خاص ارایه می‌شود. مطالب ارائه‌شده در این مقاله دربارۀ نقش رسانه‌ها در مهندسی افکار عمومی مبتنی بر نظریه‌های روانشناسی فردی و اجتماعی است که هم به اختیار و تمایلات درونی افراد و هم به عوامل اجتماعی و هم عامل برنامه‌ریزی در مهندسی افکار عمومی اهمیت می‌دهد و منطبق با باورهای مذهبی و ملی مردم کشور است.
احمدی، خدابخش (1385)، روانشناسی بحران، تهران: مرکز برنامه‌ریزی و تألیف کتابهای درسی، معاونت نیروی انسانی ستاد مشترک.
ارژمند، محمود (1385)، تأملی در مفهوم مهندسی فرهنگی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مهندسی فرهنگ، اداره کل روابط عمومی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حبی، محمدباقر (1385)، مبانی روانشناسی در مهندسی فرهنگی، مجموعه خلاصه مقالات اولین همایش ملی مهندسی فرهنگ، اداره کل روابط عمومی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی، حسین (1390)، ارتباط اقناعی: از آموزه‌های عملی تا یافته‌های علمی، تهران: دانشگاه جامع امام حسین(ع)، دانشکده و پژوهشکده علوم اجتماعی و فرهنگی.
حقیقت کاشانی، محمود (1380)، رسانه‌های جمعی، ارزشیابی و کنترل، تغییرات سازمانی، فصلنامه پژوهش و سنجش، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، س هشتم، ش 28.
خوش بیان، مسلم (1384)، افکار عمومی در سازمان، تهران: انتشارات سازمان مدیریت دولتی.
دادگران، محمد (1382)، افکار عمومی و معیارسنجی آن، تهران: نشر مروارید.
دهخدا، علی اکبر (1373)، لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دوروسنی، ژوئل؛ بیشون، جون (1374)، روش تفکر سیستمی، ترجمه احمد جهانبگلو، چ دوم، تهران: انتشارات پیشبرد.
روشندل اربطانی، طاهر (1388)، تدوین الگوی جامع مدیریت بحران با رویکرد نظم و امنیت، فصلنامه علمی و پژوهشی دانش انتظامی، س 10، ش 2.
ساروخانی، باقر (1368)، جامعه‌شناسی ارتباطات جمعی، چاپ دوم، تهران: نشر اطلاعات.
فرهی بوزنجانی، برزو (1385)، درآمدی بر تفکر مهندسی، تفکر فرهنگی، مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی کشور، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مهندسی فرهنگی اداره کل روابط عمومی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
گلدشتاین، فرانک .ال؛ بنجامین اف، فیندلی (1384)، عملیات روانی اصول و مطالعات موردی، ترجمه حجت‌اله مرادی و همکاران، تهران: یاقوت.
کاشی، محمدجواد (1385)، مهندسی در حوزه‌های فرهنگی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مهندسی فرهنگی، اداره کل روابط عمومی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کریمی‌نیا، پریسا (1383)، انتخاب رسانه در عملیات روانی، فصلنامه عملیات روانی، س اول، ش 4.
محمدی، جلال (1382)، بررسی الگوهای تأثیرپذیری مخاطبان از محتوای وسائل ارتباط جمعی، فصلنامه مصباح، دانشگاه امام حسین(ع)، ش 46.
معین، محمد (1370)، فرهنگ شش جلدی، چ هفتم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
نصر ، صلاح (1381)، جنگ روانی، ترجمه محمود حقیقت کاشانی، تهران:انتشارات سروش.
هوشنگی، طیبه (1387)، جامعه و رسانه‌های نوین، قم: معاونت پژوهش معاونت برنامه‌ریزی و توسعه قضائی دادگستری کل استان قم.
هیچنز، درک (1370)، کاربرد اندیشه سیستمی، ترجمه رشید اصلانی، تهران: انتشارات مرکز آموزش دولتی.
Bennet, SE, 2001, Ammerican Knowing of Ideology, Politics Quarterly,Vol. 23 .
Herzrg, R.J., 2007, A model of natural disaster administration: Naming and framing theory and reality, Administrative Theory & Praxis, 29 (4).
Patterson ,T.E., 1990, The MassElection– NJ: Princeection University Press.
Berds, B.A. and Oldendick, R.W, 2001, Public Opinion. US: Wads Worth, Administrative Theory & Praxis.
Martini, D., 1994, The Role of Elits in Making Public Opinion, Administrative Theory & Praxis.
Forum , G.M., 2003, Pentagon carries out psychological warfare against American people, Administrative Theory & Praxis.
Bardes ,B.A.and Oldendick, R.W., 2000, Public Opinion.US: was sworth thomoson learning, Administrative Theory & Praxis.
)