اصول و راهبرد امام علی علیه‌السلام در مدیریت بحرانهای سیاسی ـ اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران

3 نویسنده مسئول: دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، رشته تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا

چکیده

امروزه بیشتر دانشمندان به‌دنبال الگویی برای مدیریت بحرانهای سیاسی ـ اجتماعی هستند. از آنجا که اصول و راهبردهای ارائه‌شده آنها اغلب خاستگاه غربی و غیر بومی دارد، با روش و سبک مدیریتی ائمه معصومین (علیهم‌السلام) متفاوت است. این مقاله به‌دنبال پاسخ به این سؤال اصلی است که اصول و راهبرد مدیریتی حضرت امام علی(ع) در حل بحرانهای سیاسی و اجتماعی زمان خود چه بوده است. در این راستا فرضیه مقاله عبارت است از اینکه امام علی(ع) با مدیریت بر قلوب و اصلاح رابطه خود با خود و خود با خدا و باتوجه به شرایط و موقعیت زمان با سبکی از مدیریت آرام، متعادل و پیشگیرانه و مهارکننده به رفع بحرانهای سیاسی و اجتماعی زمان خود پرداخته است. در این مقاله فرضیه یادشده به انضمام اصول مدیریتی حضرت علی(ع) با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس بررسی اطلاعات کتابخانه‌ای و سخنان و سیره حضرت در نهج‌البلاغه و تطبیق آن با نظریات موجود در مورد مدیریت بحران ثابت شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم
  2. نهج‌البلاغه
  3. ابن اعثم کوفی، خواجه احمد بن محمد (314 ق)، الفتوح، ترجمه احمد روحانی (1379). قم: دارالمهدی.
  4. ابن‌ابی الحدید، عزّالدین عبدالحمید بن هبه‌الله (1378 ق)، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، مصر: دار احیاء الکتب العربیه.
  5. ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علی‌بن محمد (1364 ق)، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم: اسماعیلیان.
  6. ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد (1408 ق)، الکامل فى التاریخ. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  7. ابن‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد (بى تا)، اسد الغابة فی معرفة الصحابه، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  8. ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن الحسن (1419 ق)، تاریخ مدینه دمشق، به تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر.
  9. باقری، مصباح‌الهدی (1380)، جنبه‌هایی از مدیریت بحران پیامبر اکرم(ص)، فصلنامه اندیشه صادق، ش 3 و 4.

10. بلاذری، ابوالحسن احمد ین یحیی (1394 ق)، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، چاپ اول، بیروت: انتشارات علمی مطبوعات.

11. بهروز لک، غلامرضا (1379)، تحلیلی جامعه‏شناختی از بحرانهای اجتماعی سیاسی حکومت علوی، فصلنامه علوم سیاسی، ش11.

12. تاجیک، محمدرضا (1379)، مدیریت بحران: نقدی بر شیوه‌های تحلیل و تدبیر بحران در ایران، تهران: فرهنگ گفتمان.

13. تولایی، روح‌الله(1386)، مدیریت بحران در سیرۀ امیرالمؤمنین، فصلنامه علمی ترویجی توسعه سازمانی پلیس، ش 14.

14. جرداق، جرج (1386)، امام علی(ع) صدای عدالت انسانی، ترجمه سید هادی خسروشاهی، قم: موسسه انتشاراتی اما عصر (عج).

15. جعفریان، رسول (1391)، حیات سیاسی و فکری امامان شیعه، قم: نشر معارف.

16. دشتی، محمد (1380)، مدیریت بحران در حکومت حضرت علی(ع)، مجله دانش انتظامی، ش 8.

17. دشتی، محمد (1383)، ترجمه نهج‌البلاغه، قم: زهد.

18. الدینورى، عبدالله‏بن قتیبة (1382 ق)، الامامة والسیاسة. الثالثة، مصر: شرکة مصطفى البابى الحلبى.

19. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1371)، اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.

20. ستوده‌نیا، محمدرضا و جانی‌پور، محمد (1391)، الگوی مدیریت بحران‌های سیاسی ـ اجتماعی از منظر امیرالمومنین علی(ع)، پژوهش‌نامه علوی، ش دوم: 52 ـ 27.

21. طبری، محمدبن جریر (1375)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

22. فیاضی، محمد (1386)، امام علی (علیه‌السلام) و احتجاج به حدیث غدیر، مجموعه مقالات تاریخ امام معصوم، به کوشش یدالله حاجی‌زاده و محمدحسین دانش‌کیا، قم: نشر معارف.

23. قاضی‌زاده، کاظم (1383)، حکومت‌نامه امام علی (علیه السلام)، قم: نشر معارف.

24. مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحارالانوار، بیروت: دارالاحیاء التراث.

25. مسعودى، على‏بن الحسین، (1409 ق)، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، تحقیق محمد محى‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة.

26. مسعودی، ابوالحسن علی ‌بن الحسین ‌بن علی (1374)، مروج‌الذهب و معادن‌الجواهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

27. مطهری، مرتضی (1390)، سیری در سیره ائمه اطهار، تهران: صدرا.

28. مطهری، مرتضی (1391)، جاذبه و دافعه امام علی(ع)، تهران: صدرا.

29. مفید، ابوعبدالله محمد بن نعمان (1055 ق)، الاختصاص، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جماعه المدرسین.

30. مفید، محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (1399 ق)، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، بیروت: مؤسسه الاعلی المطبوعات.

31. مفید، محمدبن محمدبن نعمان بغدادی (1367)، الجمل، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.

32. منقری، نصر بن مزاحم (1370)، وقعه صفین، ترجمه پرویز اتابکی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

33. منقری، نصر بن مزاحم (1382 ق)، وقعة الصفین، چاپ دوم، قم: منشورات مکتبه بصیرتی.

34. هریسون، جفری و جان، کارون (1378)، مدیریت استراتژیک، ترجمه بهروز قاسمی، تهران: آبتین.

35. پشوایی، سیدمهدی (1393)، تاریخ اسلام از سقیفه تا کربلا، قم: نشر معارف.

36. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب ابن واضح (1371)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

37. یعقوبی، احمدبن ابى یعقوب (بى‏تا)، تاریخ یعقوبی، بیروت: دار صادر.

38. Franklin, B. (2004). The Higher Education Crisis, Journal of Higher Education Outreach and engagement.

39. Mitroff, Ian I. Paul Shrivastava; and Ferdaus E. Udwadia; (1978). Effective Crisis Management; Academy of Management Executive Journal; Vol. 1.

40. Mitroff, I. I. Pearson, C. and Pauchant, T. C. (1992). Crisis management and strategic management: similarities, differences and challenges. In Shrivastava, P. (Ed), “Advances in strategic Management, JAI Press, 8.

41. Rudolph, Barbara; February; (1986). “Coping with catastrophe”; Time Journal.